Choroba alkoholowa dominuje życiem człowieka. Wpływa na jego postrzeganie, myśli, zachowania, emocje. Włada każdym obszarem życia. Nadmierne picie alkoholu destrukcyjnie wpływa na funkcjonowanie umysłowe, emocjonalne oraz system Ja człowieka. Prowadzi to do powstania trzech mechanizmów, które odpowiedzialne są za rozwój choroby alkoholowej.
Mechanizm iluzji i zaprzeczeń
Mechanizm iluzji i zaprzeczeń, inaczej system iluzji i zaprzeczeń. Osoba zmagająca się z chorobą alkoholową bardzo często odczuwa wyrzuty sumienia, poczucie winy, złość oraz niską samoocenę. Za sprawą mechanizmu iluzji i zaprzeczeń, osoba pijąca alkohol problemowo może uniknąć doświadczania tych nieprzyjemnych emocji.
Osoba z problemem uzależnienia od alkoholu nie chce przyznać przed samym sobą, iż jest uzależniona od tej substancji. choćby dostrzegając swoje nadmierne picie i to, iż alkohol zawładnął całym światem jednostki, nie jest w stanie przyznać bądź nie chce przyznać, iż jest uzależniona. Szuka wtedy winy we wszystkim i wszystkich tylko nie w sobie. Jednostka pije bo ma trudną sytuację rodzinną, życiową, finansową. Pije bo to czas na relaks i świętowanie sukcesów. Bardzo często procesy poznawcze osoby uzależnionej są tak zaburzone, iż jednostka sama zaczyna wierzyć w swoje kłamstwa. W początkowej fazie uzależnienia system zaprzeczeń służy do uzasadniania picia. Jednostka szuka pozytywnych aspektów picia alkoholu, zachwala go przed innymi.
Z czasem wielu bliskich osób pijących alkohol problemowo zaczyna uczestniczyć w procesie iluzji. Tuszowanie pijaństwa, dawanie alibi, załatwianie zwolnień lekarskich, sprzątanie butelek lub innych zabrudzeń, powstałych na skutek nadmiernego spożywania alkoholu. Bliscy z powodu wstydu i upokorzenia (lub często w celu ich uniknięcia) ukrywają problem alkoholowy bliskiej osoby. Co ważne takie zachowania bliskich mogą być wynikiem współuzależnienia, które rujnuje życie.
Mechanizm iluzji i zaprzeczeń odpowiada za:
- myślenie, które sprawia, iż realia postrzegane są w inny sposób np. trudności, problemy i kłopoty nie istnieją, kiedy się o nich nie myśli.
- działanie na zasadzie zaprzeczania faktom np. to wcale nie było tak, przecież nic złego się nie stało, wypiłem/wypiłam tylko troszkę.
- manipulację czasem, składanie obietnic, iż od jutra będzie lepiej, inaczej, już za chwię wszytsko się zmieni.
- brak brania odpowiedzialności na siebie, np. to nie moja wina, iż piję, zmusiła mnie do tego sytuacja życiowa, chciałbym nie pić, ale życie wygląda tak a nie inaczej.
Osoba uzależniona w mechanizmie iluzji i zaprzeczeń żyje według własnej logiki, która cały czas pozwala na dalsze picie. Jednostka potrafi przyznać, iż ma problem z nadmiernym piciem alkoholu, jednak od razu umniejsza jego znaczenie. Jednostka nie bierze odpowiedzialności za swoje czyny, za swoje picie obwinia wszystkich, sama jednak pozostaje bez skazy. Jednostka uzależniona od alkoholu do perfekcji opanowała sztukę racjonalizacji – uzasadnia własne picie na rozmaite sposoby. Jednostka koloryzuje wspomnienia związane z piciem, by pokazać innym pozytywne skutki spożywania alkoholu. Jednostka patrzy w przyszłość, układa nierealne plany i marzenia, nie robi nic w kierunku ich spełnienia, czerpie przyjemność z ich planowania.
Mechanizm nałogowego regulowania uczuć
System nałogowego regulowania uczuć inaczej zwany jako system nastawień i oczekiwań alkoholowych. Mechanizm ten dotyka sfery emocjonalnej naszego organizmu. W momencie, w którym w życiu pojawia się wiele trudności i stresu nasz bilans emocjonalny zostaje zachwiany. Aby przywrócić jego prawidłowe funkcjonowanie, zwykle podejmujemy się różnych działań np. spacer po lesie, realizacja nowego projektu, czy inne działania mające na celu wzmocnienie i uzyskanie równowagi.
Jednak te działania wymagają wysiłku i wiedzy o swoich emocjach. W przypadku ludzi, którzy nie potrafią w sposób społecznie akceptowalny powrócić do stanu równowagi, pojawia się np. alkohol. Osoba skupia się na uldze, którą przynosi jej spożycie substancji wysokoprocentowej. Alkohol wyrównuje deficyt w bilansie emocjonalnym, alkohol staje się podstawowym źródłem powstawania pozytywnych emocji. Jednostka coraz bardziej koncentruje swoje życie wokół alkoholu. W pewnym momencie wszystko inne przestaje mieć znaczenie – alkohol staje się głównym źródłem pozytywnych stanów emocjonalnych, wszystko inne jest coraz mniej atrakcyjne i trudniej dostępne. Kolejnym etapem tego mechanizmy jest spożywanie alkoholu w celu zagłuszania negatywnych odczuć, zaś dostarczania pozytywnych doznań dla organizmu. Osoba pijąca alkohol problemowo coraz częściej doznaje wyrzutów sumienia, poczucia wstydu, kacem moralnym. Jednostka pije coraz więcej, aby zagłuszyć negatywne odczucia i ulżyć sobie w cierpieniu. Kolejnym etapem omawianego mechanizmu jest lęk, który staje się podstawowym rodzajem uczuć. Lęk dopada jednostkę głównie wtedy, gdy obniża się poziom alkoholu we krwi. W pewnym momencie osoba uzależniona nie widzi innego sposobu na radzenie sobie z własnym cierpieniem i emocjami, dlatego pije coraz więcej. Pije by nie cierpieć, zaś cierpienie, które odczuwa wywołane jest przez nadmierne picie alkoholu tak więc błędne koło się zamyka.
Mechanizm rozproszonego i rozdwojonego “Ja”
Mechanizm rozproszonego i rozdwojonego “Ja” charakteryzuje się tym, iż osoba postrzega siebie jako silnego bądź słabego w zależności od stanu upojenia alkoholowego. Po spożyciu alkoholu jednostka czuje się odważna, atrakcyjna, sprawcza, silna. “Ja” osoby uzależnionej od alkoholu jest potężne i pełne władzy. Jednak w momencie, gdy działanie alkoholu ustępuje “Ja” osoby pijącej alkohol problemowo staje się małe i upadłe. Jednostka odczuwa wtedy wstyd, upokorzenie, lęk, a samoocena i poczucie własnej wartości drastycznie się obniżają.
W stanie zaburzenia i rozdwojenia własnego “Ja” jedyną stałą jest alkohol.
Błędne koło – jak się z niego uwolnić?
Wszystkie trzy opisane wyżej mechanizmy tworzą tak zwane błędne koło. Każde podjęte działanie prowadzi do kolejnego, następne zaś do pierwszego i tak koło się zamyka, a uzależnienie pogłębia. W teorii wystarczyłoby usunąć z życia jeden czynnik – alkohol. W praktyce nie jest to takie proste. Choroba alkoholowa polega na koncentracji całego życia jednostki wokół alkoholu. Osoba uzależniona nie jest w stanie samodzielnie zaprzestać spożywania tej substancji.
Podjęcie leczenia wymaga przyznania przed sobą samym, iż problem uzależnienia istnieje i dotyczy mnie. Zrozumienie istoty uzależnienia od alkoholu oraz wewnętrzna motywacja są niezbędne do podjęcia leczenia choroby alkoholowej. Życie w trzeźwości można osiągnąć dzięki podjęcia terapii. W utrzymaniu abstynencji pomocne mogą okazać się wszywki alkoholowe. To tabletki wszczepiane podskórnie, które uwalniają do krwioobiegu substancje czynną. Substancja ta w połączeniu z choćby niewielką ilością alkoholu wywołuje objawy zatrucia alkoholowego, które objawia się między innymi nudnościami, wymiotami, dusznościami, czy zawrotami głowy. Doświadczanie nieprzyjemnych dolegliwości ma trwale zniechęcić jednostkę do przyjmowania alkoholu. Należy pamiętać, iż wszywka alkoholowa jest przeznaczona dla osób, które podjęły decyzję o zaprzestaniu spożywania alkoholu.
