Skandynawski model państwa opiekuńczego w debacie publicznej jest często prezentowany jako najbardziej kontrowersyjny model funkcjonowania państwa w zakresie relacji obywatel – administracja publiczna. Zwolennicy takiej formy funkcjonowania państwa wskazują̨, iż taki model w najlepszym stopniu odpowiada na postulat zbudowania
państwa dobrobytu, które poprzez zapewnienie bardzo wysokiej jakości usług publicznych może być stawiane za wzorcowy przykład funkcjonowania państwa. Spośród przykładów wyróżnianych w nauce modeli funkcjonowania państwa, to właśnie model nordycki jako jedno ze swoich kluczowych założeń wskazuje na zapewnienie przez państwo szerokiego wsparcia instytucji publicznych osobom starszym. Taki model występuję w Szwecji, Danii, Finlandii i Holandii a jednym z jego kluczowych założeń jest zapewnienie szerokiego dostępu publicznych usług osobom starszym. W związku z powyższym analizie niniejszego artykułu poddana zostanie sytuacja seniorów w jednym z tych państw – Szwecji, ze względu na najczęstsze podnoszenie w debacie publicznej tego kraju jako wzorcowego w realizacji idei państwa dobrobytu
Przyczyny konieczności funkcjonowania modelu opiekuńczego w Szwecji.
Przed omówieniem szczegółów dotyczących konkretnych przykładów i narzędzi, jakimi prowadzona jest polityka senioralna w Szwecji, omówić należy uwarunkowania społeczne, jakie występują w tym kraju. Niewątpliwie obok zagadnień ideologicznych jedną z kluczowych przyczyn, jaka generuje taki, a nie inny model funkcjonowania opieki senioralnej w tym państwie, jest struktura społeczna i demograficzna.
Na wstępie należy zauważyć, iż przez wiele lat w skali makro sytuacja społeczna Szwecji (oraz innych państw skandynawskich) zdawała się odbiegać od norm europejskich widocznych zwłaszcza na południu Starego Kontynentu. Kiedy kraje centralnej i południowej Europy już od dziesięcioleci borykały się z problemem niskiej dzietności i wyzwaniami „starzejących się państw”. W Szwecji realnie odczuwalny spadek dzietności tak naprawdę widoczny stał się dopiero od 2010 roku. Może się to wydawać o tyle zaskakujące, iż jednocześnie model kulturowy Szwecji od dekad cechuje się licznym występowaniem osób żyjących jako tzw. single lub partnerzy nieposiadający dzieci. Taki model doczekał się choćby swoistej nazwy „barnfria”, co w tłumaczeniu na angielski przekłada się children free, a po polsku „wolny od potomstwa”. Jednak dopiero od kilka ponad dekady ten schemat kulturowy zaczął mieć realny wpływ na odnotowywane statystki spadku dzietności w szwedzkim społeczeństwie.
W jaki sposób zatem mimo kulturowego dążenia do bezdzietności Szwedom od lat udaje się utrzymywać wysokie wskaźniki przyrostu ludności? Odpowiedź na to pytanie kryje się w dwóch zagadnieniach. Pierwsze z nich wydaje się być oczywiste i dotyczy wysokiej migracji do tego państwa, jaka miała miejsce przez ostatnie lata. Jak wynika z danych, nie licząc mikro-państw takich jak Monako czy Lichtenstein, Szwecja w 2019 roku była jednym z dominujących państw europejskich w zakresie liczby migrantów w strukturze populacji.
Taka struktura społeczeństwa ma wysokie poparcie wśród samych Szwedów. Jak wskazują w debatach publicznych, nie muszą mieć dzieci właśnie dlatego, iż przyjmują imigrantów i tym samym zwiększają ludność. Dane dowodzą powszechności postawionej zdanie wcześniej tezy. Sam wskaźnik dzietności rodowitych Szwedów, jak wynika z danych Banku światowego, od 2010 roku z roku na rok jest coraz niższy.
Drugi aspekt związany ze strukturą społeczną Szwecji związany jest rosnącą żywotnością ludzi oraz wydłużającym się średnim wiekiem, jakiego dożywają obywatele Szwecji. W związku z tym udział w ogólnej populacji Szwedów obywateli w wieku 65+ również od kilku lat stale rośnie.
Najważniejsze formy opieki senioralnej
Fixar – to usługi pomocnicze świadczone przez gminy, które upowszechniły się w drugiej dekadzie XXI w. Gminy przydzielają usługi pomocnicze seniorom w tych obszarach, które mogą skutkować urazami, zalicza się do nich m.in.: wyręczenie osoby starszej przy wieszaniu firanek czy wkręcaniu żarówek. Rozwiązanie to zasługuje na wspomnienie ze względu na to, iż przysługuje ono każdemu, kto tego potrzebuje, potrzeba tylko zgłoszenia takowej potrzeby oraz spełnienia kryterium wieku. Nie bierze się pod uwagę statusu materialnego osoby proszącej.
Dzięki temu fixar jest rozwiązaniem prewencyjnym. Wspierającym seniorów i przeciwdziałający ich ewentualnym wypadkom, przez co wydatnie podnosi się ich jakość życia i zdrowie oraz pozwala na dłużej zachować samodzielność. Społeczności gminne przydzielają także od lat środki materialne na adaptację mieszkań i pomieszczeń dla ludzi z niepełnosprawnościami. Wsparcie tego typu całkowicie mieści się w podejściu zaopatrzeniowym. Wsparcie gminy pokrywa pełen koszt, bez względu na dochód osoby, która o niego aplikuje. Nie ma też górnego limitu kosztu owej adaptacji. Jest to więc inna logika wsparcia niż w Polsce na gruncie Ustawy o rehabilitacji społecznej i zawodowej i zatrudnieniu osób niepełnosprawnych. W ramach pomocy gminnej istnieje możliwość otrzymania alarmu indywidualnego bezpieczeństwa.
Opieka dzienna i czasowa
W modelu szwedzkim istotną rolę odgrywają instytucje pobytu czasowego i dziennego. Dla seniora korzystanie z tej formy wsparcia nie oznacza opuszczenia dotychczasowego swojego domu czy mieszkania, ale pozwala otoczyć osoby wymagające opieki działaniami, które
trudno byłoby zrealizować w warunkach domowych. Do tych czynności możemy zaliczyć m.in. rehabilitacją, aktywność i integrację społeczną. Dodatkową korzyścią z istnienia instytucji opieki dziennej może być także czasowe odciążenie opiekuna i umożliwienie godzenia opieki z innymi rolami, w tym zawodową.
Opieka krótkookresowa
Jest ona uzupełnieniem innych form opieki. Jest świadczona w półstacjonarnych (dziennych) warunkach w celu zapewnienia rehabilitacji czy też opieki po pobycie w szpitalu. Zapewnia też opiekunom nieformalnym czas wytchnienia konieczny do tego, aby przeciwdziałać groźbie wypalenia. w tej chwili często jest ona „przystankiem” dla osób, które czekają na miejsce w instytucjach stałego pobytu. Opieka w centrach dziennych to przede wszystkim programy aktywizujące, socjalizujące starszą osobę, oraz działań medycznych, podejmowanych w poprzednich dekadach w ramach oddziałów geriatrycznych. Autorzy jednego z opracowań z końca XX w. wydzielili pięć form wsparcia dziennego:
centra dzienne powiązane z domami dla seniorów,
niezależne centra dzienne,
centra dzienne dla osób starszych z demencją,
dzienne centra dla osób z fizycznymi i psychicznymi ograniczeniami,
centra dostarczające rehabilitacji.
Usługi transportowe
Jeśli chcemy, aby senior jak najdłużej pozostawał w swojej lokalnej społeczności, konieczne jest to, żeby swobodnie mógł się przemieszczać pomiędzy domem a różnymi centrami opieki i aktywności dziennej, jak i ogólnie w ramach społeczności. Każda osoba niesprawna i starsza może korzystać z usług transportowych, które są realizowane za pośrednictwem taksówek.
W Szwecji osoby z funkcjonalnymi ograniczeniami, jeżeli chcą wyjechać dalej poza własną społeczność, mogą otrzymać specjalny transport w ramach narodowych usług transportowych, co pokrywają jednak lokalne władze decydujące o przyznaniu owych uprawnień.
Mieszkania chronione
Kolejnym z instrumentów polityki senioralnej prowadzonej w środowisku osoby starszej są mieszkania chronione. Jest to specyficzne narzędzie występujące najrzadziej w europejskich systemach opieki senioralnej. Mieszkania chronione to rodzaj mieszkalnictwa przeznaczony dla osób niesamodzielnych. W Szwecji ich praktyczna realizacja polega na wyodrębnianiu w kompleksach mieszkalnych mieszkań dla osób niesamodzielnych (czyli przede wszystkim osób starszych, ale także np. niepełnosprawnych) przy jednoczesnym zachowaniu przestrzeni wspólnej dla wszystkich mieszkańców danego kompleksu, np. w celach integracyjnych. Dodatkowo taki kompleks mieszkalny zapewnia całodobowy dostęp do wykwalifikowanej kadry zapewniającej wsparcie osobom niesamodzielnym, np. są to pracownicy społeczni, czy pielęgniarze, pielęgniarki.
Po całość zapraszamy pod poniższy link.
