Świat VUCA
Zmiany zachodzą wokół błyskawicznie. Zanim zdążymy się z jedną oswoić, pojawia się kolejna. To może rodzić niepewność. Ale taki jest świat VUCA, w którym żyjemy. Przypomina on spływ wartką górską rzeką. W tych warunkach coaching staje się jeszcze bardziej potrzebny.
Termin VUCA pochodzi z języka angielskiego i jest skrótem od słów:
- Volatility (zmienność)
- Uncertainty (niepewność)
- Complexity (złożoność)
- Ambiguity (dwuznaczność).
Ten termin pojawił się w latach 90. XX wieku w pracach amerykańskich wojskowych z National War College. VUCA zostało użyte wtedy do opisania zmieniającej się i nieprzewidywalnej sytuacji politycznej oraz strategicznej, która miała miejsce na świecie po zimnej wojnie.
Z wojska do biznesu
Od tamtego czasu termin VUCA zaczął być używany szerzej, zwłaszcza w kontekście zarządzania organizacjami. Służy do opisania otoczenia, które charakteryzuje się dużą dynamiką, niepewnością, złożonością i wieloznacznością. Takie otoczenie sprawia, iż firmy muszą radzić sobie z szybkimi zmianami, niestabilnością, trudnościami w przewidywaniu trendów. Można powiedzieć, iż w środowisku biznesowym mamy do czynienia z dużym stopniem złożoności. Ale VUCA opisuje także naszą codzienność, na którą wpływają zdarzenia polityczne, gospodarcze, a także gwałtowny rozwój nowych technologii. VUCA ma także ogromy impakt na ludzi. Co zatem możemy zrobić? Myślę, iż zamiast dać się nieść wartkiemu nurtowi zmian, lepiej chwycić za wiosła i sterować sobą w nowej rzeczywistości. Zawsze przecież mamy pewien zakres wpływu. choćby na bardzo wartkiej rzece można sobie poradzić. Trzeba tylko wiedzieć, jak sterować wiosłami, żeby pokonać kolejne bystrza.
Czym jest świat VUCA
Weźmy ten akrtonim pod lupę i zobaczmy, co dokładnie oznacza:
Volatility (Zmienność)
Żyjemy w czasach zmian, na które trudno albo nie można się przygotować i ich przewidzieć. Zachodzą one zarówno w otoczeniu biznesowym, jak i społecznym. Co więcej, charakteryzują się one nagłymi wahnięciami, niestabilnością i dynamicznymi trendami. Zmienność może dotyczyć w zasadzie wszystkiego: cen, zmian rynkowych, technologii czy polityki. To z kolei rodzi w ludziach frustrację, poczucie niepewności czy wręcz zagrożenia, lęk o przyszłość, pracę, bezpieczeństwo najbliższych. W kontekście coachingu, zmienność może wymagać od klienta umiejętności adaptacji, elastyczności w podejmowaniu decyzji, umiejętności radzenia sobie ze stresem. Z tym jako coachowie możemy się coraz częściej spotykać się na sesjach.
Uncertainty (Niepewność)
Częste zmiany, które zachodzą w świecie, rodzą niepewność. Co przyniesie jutro? Jak się na nie przygotować? Rzeczywistość co i rusz wyrzuca nas ze strefy komfortu. Czy moja praca, mój zawód przetrwają, czy zostaną zmiecione przez AI? Czy będzie pokój? A co z inflacją, gospodarką? Co z moim biznesem?
Rzeczywiście w tej chwili trudniej przewidzieć przyszłe zdarzenia. W tych warunkach tradycyjnie myślenie strategiczne już się nie sprawdza albo sprawdza się rzadziej.
W coachingu praca nad niepewnością może polegać na budowaniu umiejętności podejmowania decyzji w warunkach braku pełnej informacji. Coach może także wspierać w tworzeniu kilku alternatywnych strategii. Ważna jest także praca z emocjami, która pomaga coachee s odzyskaniu wewnętrznego spokoju i poczucia sprawczości.
Complexity (Złożoność)
Mamy natłok informacji. Istnienie także wiele czynników, które są powiązane, wpływają na siebie nawzajem i się nakładają. W tak złożonym (i co tu dużo mówić – pełnym sprzeczności) świecie VUCA trudno jest w klarowny sposób jednoznacznie odnaleźć przyczynę i skutek. Ta złożoność może wynikać także z interakcji różnych sektorów, procesów biznesowych, technologii czy relacji międzyludzkich. W coachingu praca nad złożonością może polegać na rozwijaniu u klienta umiejętności analizy sytuacji z uwzględnieniem wielu perspektyw i aspektów.
Ambiguity (Niejednoznaczność)
Wiele sytuacji lub informacji jest niejasnych lub trudnych do zinterpretowania. Jak zatem znaleźć jednoznaczną odpowiedź, definicję, koncepcję? Czy w ogóle da się wypatrzeć taki punkt na horyzoncie, który pomoże wyznaczyć nam kierunek? A jeżeli choćby znajdę taki punkt, to czy będzie on adekwatny?Ale przecież Niejednoznaczność z definicji jest nieokreślona, a co za tym idzie może prowadzić do konfuzji, błędów interpretacyjnych lub różnych interpretacji. W coachingu praca nad dwuznacznością może polegać na rozwijaniu umiejętności komunikacji, jasności myślenia i radzenia sobie z niepewnością.
Coaching w świecie VUCA
Z założenia coaching pomaga klientom lepiej zrozumieć i radzić sobie z trudnościami. Wspiera rozwój umiejętności adaptacji, elastyczności myślenia, podejmowania decyzji w warunkach niepewności oraz radzenia sobie z złożonością i dwuznacznością. Dlatego tak dobrze sprawdza się w obecnych czasach. W wielu sytuacjach wydaje się wręcz niezbędnych. Coaching wspiera:
podnoszenie świadomości:
Pomóż klientowi zrozumieć, iż wyzwania, z którymi się mierzy, wynikają z tego, iż funkcjonujemy w świecie VUCA. Zidentyfikowanie tych czynników ułatwi zrozumieniu, dlaczego pewne decyzje lub działania są bardziej wymagające niż dotychczas.
rozwijanie elastyczności i odporności:
Skoncentruj się na budowaniu umiejętności adaptacji i odporności psychicznej u klienta. Wyzwania VUCA wymagają właśnie takiego podejściu. Osoba elastyczna lepiej może poradzić siebie z zmianami.
strategie radzenia sobie:
Wspieraj klienta w opracowaniu strategii radzenia sobie z złożonymi i nieprzewidywalnymi sytuacjami. Kiedy mamy plan B, a może także C i kolejne, łatwiej sprostać różnym wyzwaniom. Jednocześnie rzeczywistość nie jest już taka zaskakująca.
rozwijanie umiejętności przywództwa:
Jeśli klient pracuje w roli przywódcy lub menedżera, pomóż im zrozumieć, jak kierować zespołem w środowisku VUCA. Szalenie ważne jest to, aby wspierać u klienta rozwój umiejętności takich jak komunikacja, budowanie zaufania, delegowanie zadań oraz motywowanie w dynamicznym i niepewnym otoczeniu.
kreatywne podejście do rozwiązywania problemów:
Zachęcaj klienta do wykorzystywania kreatywności i innowacyjnych podejść do rozwiązywania problemów. W warunkach VUCA konieczne jest często myślenie poza schematami i eksplorowanie alternatywnych rozwiązań. Istotne jest także ćwiczenie się w uważności.
