Polska jest krajem, w którym przez cały czas nie widać zbyt dużej różnorodności. To się zmienia – pojawiają się marsze i parady równości, coraz więcej osób publicznych otwarcie mówi o tym, iż odbiega od modelu heteronormatywności – ludzie sztuki, sportu, biznesu ujawniają tożsamość płciową i orientację seksualną, wychodzą z cienia i przestają się wstydzić tego, kim są. To daje bardzo dobry przykład wszystkim, którzy jeszcze zmagają się z rozumieniem własnej orientacji seksualnej lub tożsamości płciowej. Jednak pamiętaj – coming out to bardzo poważna decyzja i proces ciągły. To musi być wyłącznie Twoja decyzja.
Czym jest coming out?
Coming out to wyrażenie, które do Polski przeszło z języka angielskiego i jest częścią dłuższego wyrażenia – coming out of the closet. Po polsku można to przetłumaczyć jako „wychodzenie z szafy”. Z tym przetłumaczonym stwierdzeniem też możesz się spotkać – pojęcia te w Polsce używane są raczej zamiennie. Samo pojęcie odnosi się do sytuacji wychodzenia z szafy – czyli ujawnienia się i wyjawiania swoich sekretów. Szafa w tym metaforycznym ujęciu jest bowiem miejscem, w którym kryją się sekrety. Wyjście z szafy prezentuje zatem gotowość do życia zgodnie z sobą, bez tajemnic i ukrywania się.
Coming out nie jest jednym, konkretnym momentem w życiu. To cały proces. Całe życie będziesz musiał bowiem wychodzić z szafy. W końcu zawsze znajdzie się ktoś, kto nie będzie wiedział, spotkasz w życiu nowe osoby, nawiążesz nowe znajomości – krąg ludzi, którzy znają prawdę o Twojej orientacji i tożsamości z biegiem czasu będzie się więc powiększał. Początkowo możesz chcieć dokonać coming outu przed rodzeństwem, rodzicami, najbliższymi przyjaciółmi – i nikt nie powinien Cię naciskać do tego, by ogłaszać tę informację wszystkim wokół. Sam decydujesz komu i kiedy chcesz się przyznać do tego, kim jesteś.
Pamiętaj też, iż nie dzieje się z Tobą nic złego. To nie jest Twoja „wina”. To nie jest niczyja wina. Po prostu jesteś jaki jesteś i to coś pięknego. Różnorodność, którą w środowisku LGBT+ symbolizuje kolorowa tęcza, która symbolizuje piękno. Jesteś wspaniały taki, jaki jesteś – czasami trudno o tym pamiętać, czasami trudno się z tym zgodzić, gdy walczysz ze zrozumieniem tego, kim jesteś i boisz się ujawnić, ale tak właśnie jest.
Sam proces coming outu może być trudny i być obciążający emocjonalnie, dlatego warto się do niego odpowiednio przygotować. Oczywiście, czasami nie ma na to czasu – w życiu zdarzają się różne sytuacje. Czasami świat dowiaduje się o Tobie jeszcze zanim jesteś gotowy do ujawnienia się. To wszystko może być bardzo trudne i budzić duży strach. Jednak choćby w takich sytuacjach pamiętaj – nie jesteś sam! Zawsze znajdzie się ktoś, kto Ci pomoże. Istnieją różne fundacje i organizacje, które pomagają osobom LGBTQ+ w kryzysie.
Model coming outu według Vivienne Cass
Coming out to coś, co jest bardzo indywidualną kwestią. Mimo to naukowcy od dawna starają się opracować ogólne modele coming outu, by wskazać na cechy wspólne, jakąś wspólną bazę doświadczeń osób, które chcą dokonać coming outu. Jeden z najbardziej znanych i najchętniej przywoływanych modeli coming outu opracowała psycholożka Vivienne Cass w 1979 roku i do dzisiaj jest to jedna ze sztandarowych, podstawowych tez badawczych w środowisku LGBTQ+. Model ten przewiduje pięć faz, które w teorii mają następować po sobie, ale zdarza się, iż niektóre następują równocześnie. Zdarzyć się też może – pod wpływem zmian życiowych, iż wraca się do jednej z wcześniejszych faz. Te fazy to:
- Tożsamościowa dezorientacja – w fazie pierwszej dana osoba zauważa, iż różni się od większości ludzi. Być może odrzuca heteroseksualność, być może nie czuje zgodności pomiędzy płcią przypisaną przy urodzeniu a swoją tożsamością płciową. W tym momencie może jeszcze nie do końca rozumieć, co się z nią dzieje, dlaczego się dzieje i co z tym zrobić. Może doświadczać skrajnych emocji, może oszukiwać choćby samego siebie, wypierać swoją tożsamość czy orientację, zaprzeczać jej i próbować za wszelką cenę dopasować się do większości społeczeństwa. Według Vivienne Cass jednak, by taka osoba mogła iść dalej, musi w końcu przyznać się przed samym sobą, kim tak naprawdę jest i zacząć ten temat zgłębiać.
- Zrozumienie tożsamości – to faza druga. W tym przypadku dana osoba już wie, kim jest – rozumie, iż jest osobą niebinarną, transseksualną, homoseksualną, biseksualną czy dowolną inną, która odbiega od heteroseksualnego społeczeństwa podzielonego w sposób binarny na kobiety i mężczyzn. Rozumiesz już to wszystko, ale przez cały czas nie czujesz się do końca dobrze. W tej fazie doświadczasz poczucia alienacji i wykluczenia. Rzadko w tym momencie dochodzi do coming outów, możesz jeszcze nie znać ludzi, z którymi się identyfikujesz i dopiero poszukiwać takich powiązań. Cierpisz jednak, bo dla społeczeństwa przez cały czas jesteś osobą heteronormatywną.
- Tolerancja tożsamości – w tym momencie już w pełni, również emocjonalnie, akceptujesz to, kim jesteś. Spotykasz się z ludźmi podobnymi Tobie, angażujesz się w działania związane z widocznością czy tolerancją osób LGBTQ+, możesz też dokonywać pierwszych coming outów przed osobami najbliższymi. jeżeli osiągniesz pełną wewnętrzną samoakceptację tego, kim jesteś, uda Ci się przejść do następnej fazy.
- Duma z tożsamości – w tym momencie postrzegasz się głównie przez pryzmat swojej orientacji seksualnej lub tożsamości płciowej. Możesz odrzucać społeczeństwo heteroseksualne cis-kobiety i cis-mężczyzn – mianem „cis” określa się osoby, które w pełni identyfikują się z płcią, która została im przypisana przy urodzeniu – bo widzisz w nich zagrożenie. Tworzy się mocny podział „my” i „oni”. Duma z siebie jest czymś bardzo ważnym, jednak odrzucanie innych nigdy nie jest prawidłowym działaniem. W tej fazie możesz czuć większą potrzebę dokonywania coming outów. jeżeli odbiór ich będzie pozytywny, spotkasz się z wyrazami wsparcia i brakiem odrzucenia, o wiele łatwiej będzie Ci znowu zacząć czuć się częścią większego społeczeństwa i przestać określać się wyłącznie przez pryzmat swojej mniejszości.
- Synteza tożsamości – to właśnie ten moment, w którym przestajesz dzielić świat na „my-mniejszość LGBTQ+” i „oni” czyli cała reszta. Widzisz za to osoby wspierające, sojuszników i osoby nietolerancyjne. Dojście do tej fazy może być bardzo trudne, zwłaszcza jeżeli coming outy nie przebiegały tak, jak o tym marzyłeś i spotkałeś się z wieloma przejawami nietolerancji i odrzucenia. Jest jednak konieczny, by osiągnąć pełnię szczęścia i na nowo czuć się dobrze z całym światem, nie tylko z jego niewielkim wycinkiem.
Należy dążyć do przejścia wszystkich tych faz, by osiągnąć szczęście i wewnętrzny spokój. Zdarza się jednak, iż proces przechodzenia kolejnych faz jest utrudniony z wielu powodów. Czasami ponownie masz wahania dotyczące swojej tożsamości czy orientacji, czasami zdarzy się coś, co sprawia, iż ponownie zaczynasz ukrywać się w nowym otoczeniu. jeżeli czujesz, iż trudniej Ci po raz kolejny przejść przez określone fazy lub nie jesteś w stanie dokonać tego procesu po raz pierwszy, poszukaj fachowej pomocy.
Jak dokonać coming outu?
Zdecydowałeś, iż jesteś gotowy i chcesz się ujawnić. Być może chcesz powiedzieć o tym rodzicom, być może pragniesz najpierw otworzyć się przed najbliższymi przyjaciółmi, czy z rodzeństwem, z którym jesteś bardzo związany. Nie musisz w końcu mówić wszystkim naraz – możesz wychodzić z szafy przed różnymi osobami na różnych etapach życia. Dlatego właśnie coming out to proces i coś, co ma swój początek, ale tak naprawdę nie ma końca. Co możesz zrobić, jeżeli chcesz dokonać coming outu w najbardziej komfortowych warunkach?
Właściwy czas i miejsce
Wybierz adekwatny czas i miejsce na takie deklaracje. To bardzo poważna kwestia, która jest dla Ciebie ważna emocjonalnie. Każdy musi mieć czas na to, by zrozumieć, co mówisz. Nie rób tego tak, by przyćmić czyjś wielki dzień – jeżeli Twój brat właśnie dzisiaj bierze ślub lub Twoja siostra właśnie rodzi dziecko – poczekaj. Wykaż się taktem i bądź dla kogoś, tak, by mogli przeżyć te niezwykle ważne dla siebie zdarzenia ciesząc się nimi w pełni i bez konieczności myślenia o czymkolwiek innym. Nie rób tego też w biegu, wychodząc do pracy czy podczas wizyty u mechanika samochodowego lub fryzjera.
Najlepiej dokonać coming outu w domu, w otoczeniu osób, którym chce się powiedzieć lub podczas wizyty w kawiarni, gdzie każdy ma czas. Zrób to tam, gdzie czujesz się bezpiecznie i wiesz, iż druga osoba ma dla Ciebie wystarczająco czasu.
Choć czasami kuszące może wydawać się ujawnienie się przez SMSy, wiadomości e-mail czy podczas rozmowy telefonicznej nie jest dobrym pomysłem. Może to być uznane za żart czy zrodzić wiele nieporozumień. Takie rozmowy najlepiej przeprowadzać w tradycyjny sposób – twarzą w twarz.
Wiedza na temat poglądów najbliższych
To jest bardzo ważne! Zwłaszcza jeżeli chcesz ujawnić się przed rodzicami, a jesteś osobą niepełnoletnią lub przez cały czas jeszcze niesamodzielną finansowo. Dowiedz się, co rodzice sądzą o ludziach ze społeczności LGBTQ+. jeżeli są otwarci i tolerancyjni – raczej nie masz się czym martwić. jeżeli jednak są to osoby bardzo konserwatywne, surowo oceniające każde odstępstwo od tego, co uważają za normę i mają krzywdzące, nietolerancyjne poglądy – bądź ostrożny.
To może być dla Ciebie bardzo trudne, ale w takiej sytuacji o wiele lepiej jest poczekać aż osiągniesz pełnoletność i zapewnisz sobie jakąś niezależność finansową. Zawsze lepiej mieć opracowany plan awaryjny, by nagle nie znaleźć się w środku nocy na ulicy i bez grosza przy duszy.
To wszystko brzmi naprawdę okropnie, ale jest też codziennością wielu nastolatków LGBTQ+. Dlatego jeżeli Twoi rodzice dają do zrozumienia, iż po ich dachem nie ma miejsca na „takie rzeczy”, zachowaj ostrożność. A w razie takiej smutnej konieczności pamiętaj, iż nie jesteś sam. Istnieje wiele fundacji i organizacji LGBTQ+, które gotowe są Ci pomóc. Nie zostaniesz porzucony na pastwę losu, choćby jeżeli odwróci się od Ciebie rodzina.
Wsparcie i doświadczenia innych osób LGBT
Jeśli znasz inne osoby ze społeczności LGBTQ+ może być Ci nieco łatwiej. Możesz bowiem liczyć na wsparcie osób, które doskonale wiedzą i rozumieją, z czym się właśnie zmagasz, bo sami przeszli przez dokładnie ten sam proces. Rozmawiaj z nimi, zbieraj ich doświadczenia, dowiaduj się informacji. Pytaj jak przebiegał ich coming out przed przyjaciółmi, bliższą i dalszą rodziną. Czerp z cudzego doświadczenia i ucz się na cudzych błędach. To może Ci bardzo pomóc w dokonaniu możliwe najlepszego coming outu.
Podejmij samodzielną, dojrzałą decyzję – nie daj się presji!
Cudze doświadczenia są oczywiście bardzo istotne, jednak nie daj się presji. choćby jeżeli Twoja osoba partnerska, przyjaciele ze społeczności lub tacy, którzy już znają prawdę o Tobie, nalegają, by ujawnić się dalej – powiedzieć prawdę mamie, tacie, babci, dalszej rodzinie czy szerszemu gronu znajomych – nie rób tego, jeżeli przez cały czas tego nie czujesz.
To nic, iż inni w Twoim wieku byli już w pełni wyautowani przed wszystkimi, Ty nie musisz. Jesteś sobą, masz swoją pulę doświadczeń i zrób wszystko tak, by to Tobie było dobrze. jeżeli czujesz, iż nie jest to jeszcze czas na ujawnienie się przed kolegami z klasy, babcią czy w miejscu swojej pracy – po prostu tego nie rób. Lepiej jest poczekać do momentu, w którym jesteś całkowicie gotowy i przekonany do tego, iż nadszedł odpowiedni czas. jeżeli ktoś na Ciebie naciska, wykaż się asertywnością.
